Şemseddînê Şarezorî

Nasıl ki Avrupa felsefesinin şekillenmesinde Atina, Roma ve Sparta gibi birkaç merkezi şehir varsa, aynen öyle de Ortadoğu'nun, özellikle de Kürt felsefesinin şekillenmesinde birkaç merkezi şehir tarihi bir rol oynamıştır. Şarezor ve Hemedan bu şehirlerdendir.

Tabii ki bu şehirler dışında da büyük filozof ve bilginler çıkmıştır. Örneğin Cizre, Amed ve daha bir çok şehri zikredebiliriz. Ama özellikle Şarezor ve Hemedan kürt tarihinde kültür, edebiyat ve düşünce alanında çok değerli emek ve çalışmalara ev sahipliği yapmıştır. Hatta bu iki şehirden sadece biri bile, bir tarih yaratmak için yeterlidir. Sözgelimi sadece Şarezor'u ele alalım. Şarezor'dan çıkan düşünürler sadece Kürtler için değil, Ortadoğu (İslam) felsefesi için de önemli bir rol oynarlar. Bu düşünürlerin ismini saydığımızda göreceksiniz ki Şarezor gerçekten de bir kültür merkezi olarak Kürdistan'ın yüreğinde yer almıştır. Peki kimdir bu Şarezor'lu bilginler. Îbn-ul Muzaffer Şarezorî, Kemaleddîn Şarezorî, Îbn-î Salah Şarezorî, Abdurrehman Şarezorî, Hesen El Şarezorî, Naliyê Şarezorî, Mewlana Xalidê Şarezorî, Mella Goranî, Ehmed el Qasimê Şarezorî, Şemseddînê Şarezorî ve daha sayabileceğimiz onlarca isim Şarezor'dan çıkmıştır. Şimdi bu değerli isimlerden biri üzerinde duracağız. Bu zat Şemseddîn Şarezorî'dir.

Gerçek ismi Mahmud oğlu Şemseddîn Muhammed'dir. Şarezor'da doğmuştur. Doğumu hususunda kesin bir bilgi olmamakla birlikte bir kaynakta doğumu 1250 olarak gösterilmiştir. 1288 de de vefat etmiştir. Sührewerdî felsefesinin yorumlayıcısı olarak tanınır. Yaşamı hakkında çok az bilgi vardır ama. Üstadı Sührewerdî'nin yolundan gitmiştir ve Sührewerdî'nin ölümünden sonra da felsefesini devam edip geliştirmiştir. Şimdiye dek bize beş eseri ulaşmıştır.

1- Resailu şeceretul îlahiyye fi ulmil heqayiqî rabbaniye

Bu kitapta birinci bölüm bilimin sınıflandırılmasına, ikinci bölüm klasik mantığa, üçüncü bölüm siyasi ve ahlaki konulara, dördüncü bölüm doğa felsefesi ve fiziğe, beşinci bölüm ise metafizik üzerine yazışmıştır.

2- Kitabul Rumuz

Bu kitapta da antik yunan felsefesi üzerinde durmuştur. Yunan felsefesindeki Hermetik ve Helenistik düşünceyi ele almış ve bu düşüncelerin temeli üzerinde durmuştur. Ayrıca platoncu ve neoplatoncu bir bakış açısıyla “nefis” kavramı üzerinde durmuştur. Nefis ve beden ilişkisi , nefsin mahiyeti ve nefsin beden çürüdükten sonraki durumunu ele almıştır bu kitapta. Yine bu kitapta epistemolojîk bir perspektif ile bilgiyi elde etme ve nesin aydınlanması gibi konuları değerlendirmiştir.

3- Ravzatul efrah ve nuzhetul ervah

Değerli filozofumuz bu eserde de HZ. Adem'den kendi zamanına kadar yaşayan, çeşitli görüşlere sahip filozofların yaşamları üzerinde durmuştur.bu değerli eser bir biyografi gibi yazmıştır.

Ayrıca “Şerhul hîkmet” ve “et Tenkîhat fî şerhî telvîhat” adında kitapları vardır. Bu kitaplarında üstadı Meşhur Kürd Sührewerdi'nin eserlerini şerh etmiştir. Ama en ünlü şerhi “Hîkmetul îşraq” ın şerhidir.

Şarzori'ye göre insan ruhun çabası neticesinde gerçek bilgiye ulaşabilir. Ruhsal çaba ile insan doğrudan varlığın bilgisine ualaşabilir. Burada Aristo felsefesinin aksine düşünmüştür. Çünkü Aristo'ya göre akıl bir yardım olmadan bigiye ulaşamaz.

Şarezori felsefenin birçok alanında kafa ağrıtmış ve değerli düşünceler ortaya koymuştur. Ama özellikle siyasi, etik, hukuki ve metafizik alanlarda yoğunlaşmıştır.

İşraki felsefenin temelinde “hikmet” kelimesi çok kullanılmakla birlikte işraki filozoflar bu konuda çok şey söylemişlerdir. Şarezori'ye göre de hikmet ahlak ve siyasete yakın bir anlam taşır. Yine ona göre hikmet iki çeşittir. Birincisi “fiili hikmet”tir ikincisi ise “ilmi hikmet”tir. Şarezori fiili hikmeti ilmi hikmetten daha evla görür, çünkü ona göre insanın anlaşılabilir şeyleri anlaması ve idrak edebilmesi için temiz bir nefis gereklidir. Temiz bir nefis için de temiz bir ahlak ve siyaset gereklidir.

Hikmet kavramı dışında Şarezori adalet kavramı üzerinde de epetce kafa yormuştur. Önce insanın güçleri üzerinde durmuştur ve bu güçleri üç tür olarak belirtmiştir. Akli güç, şehvani güç, ve öfkesel güç. Sonra bu üç gücü adalete bağlar ve şöyle değerlendirir. Çünkü ona göre nefsin olgunlaşması için bu üç gücün kontrol edilmesi gerekir. Bu üç güç kontrol altına alındığında nefis adaleti sağlayabilir. Sonra Şarezori adalet başlığı altında on iki madde sıralar. Konunun uzamaması için şimdilik bu maddelere değinmeyeceğiz

Kısacası küçük bir köşe yazısı ile biz büyük üstad Şarezori'nin felsefesini burada açıklamamız mümkün değil. Çünkü Şarezori, demin de söylediğimiz gibi hemen hemen felsefenin her alanında kafa yormuş mümtaz bir düşünürdür. Sadece Ortadoğu felsefesi üzerinde değil aynı zamanda yunan felsefesi üzerinde de durmuştur. Bunları ele almak için bir makaleden fazlası gerekecek. Zaten amacımız da bu değerli filozofu tanıtmaktır. Felsefesine girecek olsak belki on, on iki makale ile ancak felsefesini burada tanıtabiliriz. Konunun uzamaması için felsefesine sadece üstünkörü değinmekle yetindik. Bu değerli filozofu tanımak isteyenler rahatlıkla kaynaklara ulaşabilirler. Çünkü bügün Türkiye'deki bir çok üniversitede, özellikle de ilahiyat bölümlerinde, akademisyenler Şemseddin Şarezori üzerine birçok araştırma yapmışlar. Bu büyük filozof hem Türk hem de Avrupalı birçok akademisyen tarafından çok iyi tanınır. Ama maalesef Kürtler bu büyük filozofu yeterince tanıyamamışlardır. Sadece Şarezori değil daha onlarca değerli filozof ve düşünürümüz vardır. Ama onlara yönelip, onları sahiplenmediğimiz için başka milletler onları kendilerine mal etmiş ve onlar sayesinde kendilerine kültür ve tarih yaratmışlardır.

Şemseddînê Şarezorî

Nasıl ki Avrupa felsefesinin şekillenmesinde Atina, Roma ve Sparta gibi birkaç merkezi şehir varsa, aynen öyle de Ortadoğu'nun, özellikle de Kürt felsefesinin şekillenmesinde birkaç merkezi şehir tarihi bir rol oynamıştır. Şarezor ve Hemedan bu şehirlerdendir.

İyileştirici dokunuş: Yapıcı Olmanın Topluma Olumlu Etkisi

Valilik 15 günlük eylem ve etkinlik yasağı kaldırdı

QUA Granite, Doğaya Sahip Çıkıyor

Özkan Kızılkaya yazdı: Hoşgörü Siyaseti Mümkün Mü?

Ahmet Yasin Aydemir masa tenisinde Türkiye şampiyonu oldu

Ön Muhasebe Süreçleri Nelerdir?

Türkiye’nin Kentsel Dönüşüm Sürecinde QUA Granite Gücü!

Bir Toplumsal Sorunun İzlerini Sürmek