İsahak Marogûlov

> Kimdir ? 8 Eylül 2013 18:28

Kürtçe-Latin alfabesini hazırlayan İsahak Marogûlov, hayatı boyunca alfabe, dilbilgisiyle birlikte, Kürtçe öğretmenlik yaptı, akedemik yazılar kaleme aldı.

Aslen Asuri olan İsahak Marogûlov 1868 yılında dünyaya geldi. Babası 19. yüzyılda İran’dan Ermenistan’a göç edip, Erivan’ın Dıvin köyüne yerleşir. Burada dünyaya gelen Marogûlov, eğitimi tamamladıktan sonra 1888 yılında Nahçıvan’ın Şaxtaxte köyünde, sonra ise Qemerli köyünde öğretmenlik yapmaya başlar.

Çocukluğunda ailesiyle her yıl Kürtlerin yoğunlukla yaşadığı Elegez yaylalarına giden İsahak Marogûlov Kürtler olan ilişkisinden dolayı Kürtçeyi ana dili kadar öğrenir. Marogûlov’un tayini 1905 yılında yine bir Kürt köyü olan Zor’a çıkar. Sürmeliye bağlı olan Zor köyünde Marogûlov Rusça ve Kürtçe ders verir ve bu köyde Kürtçe için Latin alfabesini hazırlamaya çalışmasına girişir.

1920′lı yıllara gelindiğinde Sovyetlerde azınlıklar için alfabe oluşturma komisyonları oluşturulur. Komisyonlar Kürt, Türk, Asuri, Oset gibi azınlıklar için Latin alfabesini uygun görür ve alfabeyi oluşturmak için çalışmalara başlar. 1920′lerde Kürtçe-Latin alfabesi için dilbilimci Orbeli ve N. Marr çalışır, ama çalışmalarını tamamlamazlar. Bu alanda en çok emek harcayan İsahak Marogûlov sonunda Kürtçe yazım ve fonetiğini dikkate alarak Kürtçe-Latin alfabesini tamamlar ve komisyona sunar.

Komisyon 1928 yılında Marogûlov’un alfabesini kabul eder ve 1929 yılında ise bu alfabe Kafkaslarda yaşayan Kürtlerin ortak alfabesi olarak resmi olarak kabul görür. Ancak 1941 yılında Ermenistan devleti 909 sayılı kararla bu alfabeyi iptal edip, Kiril alfabesini kullanma zorunluluğu getirir.

Bedirxan ve Marogulov’un birbirinden haberi yok

Alfabe resmi bir şekilde kabul edilir edilmez İsahak Marogûlov, okullarda bu alfabeyi geliştirmeye, merkezi yerlerde öğretmenlere kullanması için dersler verir, alfabenin olabildiğince yaygınlaşması için çalışır.

Bu dönemde Suriye’de Celadet Ali Bedirxan Kürtçe-Latin alfabesine el atmış, ilk ürünü 1932 yılında Hawar dergisiyle hayata koymuş. Hawar Latin alfabesiyle çıkarken, bundan sonraki süreçte ‘Hawar kuşağı’ denilen Osman Sebri, Cegerxwîn, Kamûran Bedirxan, Nûredîn Zaza, Qedrîcan gibi aydınlar yetişir, Latin alfabesinı kullanırlar ve bu alfabe gittikçe gelişir.

Mevcut durumda Kürtlerin büyük bölümünün kullandığı Kürtçe-Latin alfabesi Hawar’dan. Ama Kürtler için acı olan taraf ne Bedirxan’ın Marogûlov’dan ne de Marogûlov’un Bedirxan’dan haberi vardır. Kürtlerin arasına yüzyıllardır çekilen sınırlar alfabe konusunda da kendisi göstermiş oluyordu bir şekilde.

Bir tarafta Bedirxan Kürtçe-Latin alfabe ve gramerinin gelişmesi için çalışmalar yaparken, diğer taraftan İsahak Marogûlov, Latin alfabeli çalışmasını 6 Eylül 1933 yılında vefat edene kadar sürdürür.

Marogûlov’un vefatı üzerine Riya Teze gazetesi iki sayfa ayırır, yazı şöyledir: ‘Marogûlov yoldaş son yıllarda, Kürtçe Eğitim Yüksekokulu’nda, Kültür Enstitüsü’nün Kürmanca seksiyonunda yeni Kürtçe alfabe oluşturma komisyonunda görev yapıyordu. O, birçok Kürtçe şarkı, destan, efsane ve daha birçok folklorik ürünler derlemiştir. Bugüne dek elinden kalem eksik olmadı ve 1929 yılında kabul edilen Kürmunca alfabesinin yaygınlaşması ve öğrenilmesi faaliyetlerine var gücüyle önderlik ediyordu. Son yıllarda 5 tane Kürtçe kitap yazdı.’
Riya Teze’de birçok Kürt yazarda Marogûlov üzerine yazı yazar, görüş belirtir, çalışmasının öneminden dem vurur.

İsahak Marogûlov’un ölümü üzerine Kürt camiası büyük yasa bürünür, hemen ardından Kürt aydınlanma dünyasının emekçileri, Kürtçe gazetesini temsilen toplanır şu kararları alırlar:

1- Açılacak ilk Kürtçe okul onun adını taşıyacak.

2- Eşine maaş bağlanacak.

3- Yıllardır üzerinde çalıştığı arşivindeki yazıları basılacak.

İsahak Marogûlov

Kürtçe-Latin alfabesini hazırlayan İsahak Marogûlov, hayatı boyunca alfabe, dilbilgisiyle birlikte, Kürtçe öğretmenlik yaptı, akedemik yazılar kaleme aldı.

İyileştirici dokunuş: Yapıcı Olmanın Topluma Olumlu Etkisi

Valilik 15 günlük eylem ve etkinlik yasağı kaldırdı

QUA Granite, Doğaya Sahip Çıkıyor

Özkan Kızılkaya yazdı: Hoşgörü Siyaseti Mümkün Mü?

Ahmet Yasin Aydemir masa tenisinde Türkiye şampiyonu oldu

Ön Muhasebe Süreçleri Nelerdir?

Türkiye’nin Kentsel Dönüşüm Sürecinde QUA Granite Gücü!

Bir Toplumsal Sorunun İzlerini Sürmek