Erebê Şemo

Erebê Şemo, o dönem Çarlık Rusya’sı işgalinde olan Kars’ın “Susize” adındaki bir Kürt köyünde dünyaya gelir ve ardından Rusya’ya göç eder.

Orada Demiryolu işlerinde çalışır ve çalıştığı dönemde Bolşeviklerle tanışır. Erebê Şemo bir mitingde, askerler karşısında yaptığı bir konuşmadan ötürürü rus polisince tutuklanır ve Sarıkamış cezaevine konur. Sarıkamış cezaevinden çıktıkdan sonra, parti direktifiyle köyüne gider ve orada, köylüler arasında parti çalışmasını yapar. Ne var ki, köydede çarlık müfrezesi peşini bırakmaz ve sonunda sıkışık durumda kalınca gizlice Stavropol'e geçer. daha sonraları ise Erebê Şemo resmen kızıl orduya ve partizan savaşına katılır. 1917 Ekim Devriminin örgütleyicilerinden biri olur.

Devrimin ardından Sovyetler Birliğinde eğitim görür ve Kürtlerin Sosyalizme katılımı ve örgütlenmeleri konusunda aktif görevler alır. Ekim Devrimi ve Tarihi ile Lenin’in hayatına dair kaleme aldığı Kürtçe yazılar, kitapçıklar, broşürler ve kitaplar mevcuttur.

Bunlardan bir tanesi belki de en önemlisi “Kürt Çoban”dır. Bu eser ilk Kürtçe roman olma özelliği taşımaktadır. Kürtlerde ulusal bilinç, ulusal ve yazınsal edebiyatın üretimi diğer uluslara kıyasla baskılanmış ve geç gelişmiş olmasından ötürü bu çalışma ancak Reel Sosyalizm döneminde ve 1935 yılında okuyucularla buluşabilmiştir.Kitap yayınlandığında yoğun ilgi görüyor. Öyle ki Maksim Gorki’nin Ereb Şemo’ya dair “Kürtler Kürtçeyi Erebê Şemo’dan Öğreniyorlar” cümlesi kitabın başında yer alıyorlar. Ve yine kitabın içinde Şemo’nun “Ben Kürt Dilinin Komsomol’uyum” ifadesine rastlanır.
Kirilce ve Latince'den oluşan ilk Kürtçe alfabe ile basılan Riya Teze gazatesinin 1930 yılında başladığı yayın hayatı 2006da 4.800,üncü sayısında maddi sıkıntılar nedeniyle durdu.

Yazılan ilk romanın sosyalizmi örgütlemek ve Kürt halkının sosyalizme örgütlenmesini sağlamak amacıyla kaleme alınmış olması ondan sonra çıkacak kitapların çizgisini de belirlemiş oldu. Modern Kürt Edebiyatını usta kalemşörlerinden Mehmed Uzun’dan şair Arjen Arî’ye kadar Şemo’dan sonra verilen tüm eserlerde sosyal bir form ya da mesaj eksik olmamıştır. Kürt edebiyat geleneğinin bu köşe taşının sosyalizan yanı “sosyalist gerçekçi” edebiyat geleneğinin de önünü açmıştır.Yanlarında çalıştığı farklı halklardan ailelerin Kürtçe bilmemelerinden ve farklı çevrelerden tanıştığı insanlardan dolayı da Ermenice, Osmanlıca, Rusça, Gürcüce, Almanca ve Azericeyi anadili gibi konuşup yazmaya başlar. Dünyaya açık bu yanı, onun ileride yaptığı tüm işlerde, edebiyatında ve tüm hayatında hızla ilerlemesini sağlamıştır.

1920'de Moskova Lazaryan Üniversitesi'ne kaydolur, 1924'e kadar orada okur.1927'de Ermenistan Kültür ve Eğitim Komiserliği'nin kararıyla Kürtler için Latince bir alfabe oluşturulması kararı alınır ve bu iş Erebê Şemo ile Asuri Kürdolog İsahak Marogulov'a ihale edilir.Bu alfabe, bir yıl sonra başarıyla tamamlanır ki tarihte ilk Kürtçe Latince alfabenin Celadet Elî Bedirxan tarafından yapıldığı bilinir, ama bu kanı kesinlikle yanlıştır. Çünkü Kirilce ve Latince'den devşirilen bu alfabeyle 1930 yılında Riya Teze gazetesi yayın hayatına başlamıştır, oysa Bedirxan, Hawar dergisini Latince alfabeyle 1932'de çıkarmaya başlamıştır .Şemo, 1959 yılında ise Rejisörlüğünü C. Jamharyan'ın üstlendiği Ermenistan Kürtleri adlı bir filmin senaryosunu yazmıştır. Filmde Ermenistan Kürtlerinin son 40 yılda yaşadığı ekonomik, sosyal ve kültürel değişimleri konu alınır. Qanadê Kurdo gibi bazı Kürt şahsiyetleriyle yapılan söyleşilerede yer verilmiştir. Film yayla yaşamıyla başlar ve daha sonra Alagöz köylerine kadar uzanır, burada Kürtlerin yaşadıkları yeni yaşamlar anlatılır.
Şemo, Erivan’daki Kürdoloji Konferansında, 1934

1930 yılında yayına başlayan ve kuruluşunda önemli bir rol oynadığı “Riya Teze” (“Yeni Yol”) gazetesinde üç kitabı tefrika edildi: “Emrê Lenîn (Lenin’in Buyruğu), Terîqa Rêvolûsîya Oktyabrê (Ekim Devrimi Tarihi), Kolxoz û Kara Wê Ji Gundîyan re (Kolhoz ve köylülere faydaları)”.1931 yılında Erebê Şemo öncülüğünde Kafkasya'da Kürtçe Pedagoji okulu açıldı.Bu çalışmalar sayesinde birçok Kürt genci yetişti.Aynı yıl Erebê Şemo Leningrad Enstitüsü Filozofi ve Dil Bilimi bölümlerinde doçent olarak Kürtçe dersleri verdi.1934 yılında Erivan’daki Kürdoloji konferansındada önemli bir misyon üstlenmiştir. Erebê Şemo’nun Şivanê Kurmanca (Kürt Çoban) adlı romanı 1935′de Erivan’da yayınlanmış romanı şimdiye dek onlarca baskı yapmış, aralarında Rusça, Arapça, Almanca, Gürcüce, Fransızca ve Türkçe olmak üzere, birçok dile çevrilmiştir. Erebê Şemo’nun Dimdim, Jiyana Bextewar (Mesut Hayat) adlı romanı ve Hopo adlı romanları da bulunmaktadır. 1967 yılındada Moskovada Kürt halk hikayelerinden oluşan bir koleksiyon yayınlamıştır.

Sürgün Yılları

Joseph Stalin döneminde birçok eski bolşevik yargılanarak cezalandırılmıştır. Erebê Şemo’da 1937 yılında Sibiryaya sürgün edildi.Sibirya'da sürgündeyken, uzun yıllar hapiste yattı.19 yıl boyunca ölümcül koşullarda angarya işlerde çalıştırılmıştır. Hatta söylenenlere göre Ereb, anadili Kürtçe'yi unutmamak için sürekli kendi kendine Kürtçe hikayeler anlatır dururmuş. Sibiryadaki tüm demiryollarının raylarını döşeme çalışmalarına katıldığını belirten Şemo, hayatının en güzel yırmi yılını saçma ve anlamsız nedenlerle sürgünde, büyük bir eziyet ve yoksulluk içinde geçirdiğini söylemiştir. Stalin'in ölümünden sonra 1956 yılında 19 yıl sonra Ermenistan SSC'ye geri dönmesi için izin verilir.Roman ve çalışmalarına kaldığı yerden devam eder.

Eserleri

    Şivanê Kurmanca (Kürt Çoban) - İlk Kürtçe Roman
    Berbang (Şafak) - (1958)
    Dimdim (Kela Dimdim - Dimdim Kalesi) - (1966)
    Jiyana Bextewar (Mesut Hayat) - (1959)
    Hopo - (1969)

Ayrıca 1967 yılında Moskovada Kürt halk hikayelerinden oluşan bir koleksiyon yayınlamıştır.

Erebê Şemo

Erebê Şemo, o dönem Çarlık Rusya’sı işgalinde olan Kars’ın “Susize” adındaki bir Kürt köyünde dünyaya gelir ve ardından Rusya’ya göç eder.

İyileştirici dokunuş: Yapıcı Olmanın Topluma Olumlu Etkisi

Valilik 15 günlük eylem ve etkinlik yasağı kaldırdı

QUA Granite, Doğaya Sahip Çıkıyor

Özkan Kızılkaya yazdı: Hoşgörü Siyaseti Mümkün Mü?

Ahmet Yasin Aydemir masa tenisinde Türkiye şampiyonu oldu

Ön Muhasebe Süreçleri Nelerdir?

Türkiye’nin Kentsel Dönüşüm Sürecinde QUA Granite Gücü!

Bir Toplumsal Sorunun İzlerini Sürmek