Bitlis'in Tatvan ilçesine bağlı Tokaçlı köyünde yer alan çok sayıda eski mezar taşı, yıllar içinde gelişen bitki örtüsü nedeniyle görünmez hale geldi. Bazı mezar taşları ağaçların içine saplanmış durumda, bazıları ise ot ve sarmaşıkların arasında tamamen kaybolmuş.
Mezarlığın hangi döneme ait olduğu kesin olarak bilinmiyor. Ancak taşların şekli, düzeni ve doğal deformasyonları bu alanın oldukça eski ve tarihi değer taşıdığını gösteriyor. Özellikle bir mezar taşının büyük bir ağacın gövdesi tarafından neredeyse tamamen yutulmuş olması dikkat çekiyor.
Konuyla ilgili değerlendirmelerde bulunan Bitlis Eren Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Demirtaş, Bitlis’in tarihi doku açısından Anadolu’daki en özel şehirlerden biri olduğunu vurgulayarak, Tokaçlı mezarlığı gibi birçok mezarlığın ciddi koruma eksikliğiyle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Demirtaş, "Bitlis, tarihi doku açısından çok özel bir şehirdir. Anadolu şehirleri içerisinde özel bir yeri olan yerleşim yerlerinden bir tanesidir. Bu tarihi doku içerisinde de tarihi mezarlıklar ayrı bir öneme sahiptir. Yani Bitlis'in gerek merkezinde gerekse ilçelerinde, köylerinde çok sayıda tarihi mezarlar mevcuttur. Bu tarihi mezarların birçoğunda ne yazık ki koruma ile alakalı birtakım eksikliklerden kaynaklanan sıkıntılar mevcuttur. Bunlardan biri de Tokaçlı köyünde bulunan mezarlıktır. Tatvan Dalda köyü mezarlığı yine özel bir durum arz ediyor. Yine Güroymak Kolbaşındaki köy mezarlığında da benzer durumlar söz konusudur. Ahlat meydan mezarlığının korunma tedbirleri ise son yıllarda sevindirici bir seviyeye gelmiştir" dedi.
Bütün tarihi mezarlıkların koruma altına alınması gerektiğini vurgulayan Demirtaş, "Tokaçlı Mezarlığı'na baktığımızda adeta otlarla, çalı çırpıyla, ağaçlarla kuşatılmış vaziyettedir. Bu durum tarihi mezarlara son derece zarar vermektedir. Bu sebeplerle mezarlık alanı tamamen kapanmış ve görünmez bir hal almıştır. Alan içindeki birçok mezarı dışardan görmek mümkün bile değildir. Dolayısıyla buranın ıslah edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda geleceğimizi inşa ederken tarihimizden de kopmamalıyız. Tarihimizin üzerine geleceğimizi inşa etmek dışında bir seçeneğimizin olmadığını da bilmeliyiz. Her zaman tekrar ettiğimiz bir sloganımız var; insan bir şeyi tanımadıkça sevemez, sevmedikçe koruyamaz" diye konuştu.
Öte yandan, mezarlık alanını ziyaret eden vatandaşlar da ağaçların gövdesine saplanan mezar taşları karşısında hayrete düştü.
